ดินแดนล้านนาก่อนก่อตั้งอาณาจักรในพุทธศตวรรษที่ 19 พบว่ามีชุมชนเกิดขึ้นอยู่ก่อนแล้วหน่วยชุนชนขณะนั้นมีฐานะเป็นแว่นแคว้นและนครรัฐ คือแคว้นหริภุญไชย แคว้นโยนก เมืองพะเยา นครเขลางค์ เมืองแพร่ และเมืองน่าน ซึ่งเป็นกลุ่มเมืองน้อยใหญ่แต่ละแว่นแคว้น และนครรัฐดังกล่าว ต่างมีอิสระต่อกัน การกำเนิดอาณาจักรล้านนา คือการรวบรวมแคว้นและนครรัฐเข้าด้วยกัน แล้วสถาปนาเมืองเชียงใหม่เป็นศูนย์อำนาจรัฐ (สรัสวดี อ๋องสกุล, 2544)